काठमाडौ, १५ फागुन २०८१ः
शम्भु पौड्याल
नेपालको पशुपन्छी स्वास्थ्य क्षेत्रमा पछिल्लो समय एक गम्भीर समस्या देखापरेको छ, त्यो हो भारतीय लोकप्रिय ब्रान्डको नक्कल गरेर ल्याइएका औषधिहरू। यसले न केवल किसानलाई अलमलमा पारेको छ, बरु उत्पादनमा असर पुर्याउँदै उनीहरूको विश्वास समेत घटाइरहेको छ। यस लेखमा हामी भारतीय कम्पनीहरूको प्रभाव, नेपाली उत्पादनहरूको संघर्ष, र किसानहरूका गुनासोबारे चर्चा गर्नेछौँ।
भारतीय ब्रान्डको प्रभुत्व
नेपाली बजारमा बिभिन्न भारतीय कम्पनीहरूका औषधिहरू निकै लोकप्रिय छन्। पशु प्राविधिक र किसानहरूले पनि ती कम्पनीका औषधिको ब्रान्डलाई विश्वास गर्छन्, किनभने:
गुणस्तर: वर्षौँदेखिको निरन्तर उपयोगले विश्वसनीयता स्थापित भएको छ।
उपलब्धता: नेपालमा थोक वितरक र फार्मेसीहरूमार्फत सहज रूपमा पुग्ने गर्छ।
परिणाम: सन्तोषजनक परिणामले किसानमा सकारात्मक प्रभाव पारेको छ।
नेपाली उत्पादनहरूको संघर्ष:
हालै, केही नेपाली कम्पनीहरूले पनि पशु औषधि उत्पादनमा पाइला चालेका छन्। तर, तिनीहरूले निम्न कारणले कठिनाइ भोगिरहेका छन्:
गुणस्तरमा शंका: उचित परीक्षण र प्रमाणीकरण नहुँदा किसानहरू भ्रमित छन्।
ब्रान्ड चिनारीको अभाव: बजारमा प्रभावशाली प्रचार र प्राविधिकहरूसँग सहकार्यमा कमी छ।
कृषि प्राविधिकहरूसँग समन्वयको कमी: थुप्रै औषधिहरु प्राविधिकहरूले चिन्दैनन्, जसले किसानसम्म पुग्न कठिन बनाएको छ।
नक्कली औषधिको समस्या
सबैभन्दा ठूलो समस्या ्लोकप्रिय भारतीय ब्रान्डहरूको नक्कल गरिएका औषधि हो। केही आयातकर्ताहरूले अकुत कमाउने लोभमा लोकप्रिय भारतीय उत्पादनहरूसँग मिल्दोजुल्दो नाम र प्याकेजिङमा गुणस्तरहीन औषधि ल्याउने, अत्यधिक नाफा राखेर बेच्ने, छद्म प्राविधिकहरू मार्फत किसानमा पुर्याउने गरिरहेका छन। यस्ता औषधिले उपचारमा प्रभाव देखाउँदैन, जसले गर्दा किसान निराश भएर “जे खुवाए पनि काम गरेन” भन्ने गुनासो गर्छन्।
किसानहरूको अलमल र गुनासो:
नेपाली बजारमा अहिले किसानहरूको यी गुनासो सुनिन्छ:
“पहिले काम गर्थ्यो, अहिलेको औषधिले असर गरेन।”
“प्राविधिकले भनेर खुवाएको औषधि पनि ठीक भएन।”
“ब्रान्डकै नाममा अर्को औषधि दिएछ, पछि थाहा भयो।”
यो अवस्थाले देखाउँछ कि:
किसान सही औषधि छान्न सकिरहेका छैनन्।
प्राविधिकहरू पनि गुणस्तरीय औषधि र नक्कली उत्पादन छुट्याउन असहज मानिरहेका छन्।
बजार नियमन कमजोर हुँदा नक्कली उत्पादन रोक्न सकिएको छैन।
समाधान के हुन सक्छ?
कृषि र पशु स्वास्थ्यलाई सुधार गर्न:
औषधि नियमन बलियो बनाउनु: गुणस्तरहीन औषधि बिक्रीमा रोक लगाउनु।
नेपाली उत्पादनको गुणस्तर प्रमाणित गर्नु: परीक्षण र प्रमाणीकरण गरेर विश्वास जित्ने पहल।
कृषक सचेतना कार्यक्रम: किसानलाई ब्रान्ड, औषधि पहिचान, र नक्कली उत्पादन छुट्याउने उपाय सिकाउनु।
प्राविधिकहरूलाई प्रशिक्षण: सही औषधि सिफारिश गर्ने क्षमतामा सुधार।
निष्कर्ष:
पशु स्वास्थ्यमा औषधिको प्रभावकारिता सुनिश्चित गर्नु हरेक किसान र प्राविधिकको हितमा छ। नक्कली औषधि र नक्कल गरिएको ब्रान्डलाई नियन्त्रण गर्न, सरकारी नियमन र प्राविधिक सचेतना अपरिहार्य छ। नेपाली कम्पनीहरूले गुणस्तर सुधार गर्दै किसानमा विश्वास जित्न सक्नुपर्छ। कृषि व्यवसायमा संलग्न सबै पक्षले मिलेर मात्र यो समस्या समाधान गर्न सकिन्छ। किसानलाई सही सूचना दिनु र बजार नियमनमा कडाइ गर्नु नै आजको आवश्यकता हो।
(लेखकका निजी बिचार हुन।)